Riječ priređivača

U desetogodišnjem postojanju i radu Javna ustanova Spomen dom “Reževići” je od sveg srca i sa dubokim poštovanjem prema minulim vremenima i svim pregaocima i protagonistima prosvjetiteljskog i kulturnog rada, kao prvo arhimandritu Dimitriju Peraziću, osnivaču prve škole na ovom prostoru u kojoj se danas nalazi Spomen dom “Reževići”, svim đacima i njihovim roditeljima i nadasve svim učiteljima, nastojala da neprestano, svakim danom iznova potvrdi značaj njihovog rada i našeg nastojanja da ne zaboravimo to postojanje i trajanje. Nadahnuti, utemeljeni i istrajni u namjeri da ne prekinemo nit kreativnosti i stvaralačkog zanosa, ali u našim posve novim i drugačijim okolnostima, u traganju za što čvršćom i autentičnijom sponom, potkrijepljeni višegodišnjim pasioniranim traganjem po dostupnim dokumentima, te pamteći i bilježeći sve autentične priče dragih nam mještana, živih svjedoka minulih vremena, ovom monografijom obilježavamo 150. godina od osnivanja škole u Reževićima i slavimo 10 godina postojanja i rada JU Spomen dom „Reževići".

Zahvalnost utemeljivaču škole i njegovim sljedbenicima, kao i čast zbog uloge koja nam je povjerena osjećali smo tokom prethodnih deset godina, u svakodnevnom poslovanju koje nije uvijek bilo isključivo kreativno. Nastojeći da saznatno šio više iz bogate prošlosti, neprestano smo osluškivali potrebe i zahtjeve za kulturnm potrebama kako i prvenstveno mještana a potom i gostiju, pratili rad drugih ustanova slične ili iste djelatnosti i uvijek dolazili do istog saznanja — da se moramo posvetiti autentičnosti, tradiciji i korjenima, ali ne samo pukim verbalnim zalaganjima, već i konkretnim djelima, te na divnu potku prošlosti utkati nove niti današnjice. To je potreba svih kultura, oproban model potvrde samopoštovanja, i najljepši dokaz da cijenimo svoju prošlost i da je drugima pokazujemo s ponosom.

Izražavamo veliku zahvalnost svima koji su pomogli osnivanje JU Spomen dom „Reževići", SO Budva, članovima Mjesnog odbora Reževića iz 1996. od knjih neki više nijesu sa nama, članovima upravnih odbora ustanove, mnogobrojnim naučnim radnicima, učesnicima naučnih skupova u orgamzaciji JU Spomen dom „Reževići", književnicima, umjetnicima, učesnicima likovnih kolonija, zahvaljujemo na pomoći i saradnji drugim opštinskim i republičkim ustanovama, privrednim subjektima na materijalnoj pomoći za veliki dio naših projekata. Na kraju ističemo posebnu zahvalnost urednici monografije mr Boženi Jelušić na dosadašnjoj saradnji, као i uređenju ove, nadamo se značajne publikacije, svim uvaženim članovima uređivačkog odbora, te autorima priloga u ovoj publikaciji.

Reževići, novembra 2006.


Istorijat zdanja i osnivanje JU Spomen dom „Reževići"

Izgradnja kamenog zdanja u kom se danas nalazi sjedište JU Spomen dom „Reževići" završena je daleke 1856. godine. U njoj je iste godine započela nastava prve građanske osnovne škole za svu parohijalnu djecu iz obližnjih zaselaka, koja se sve do 1856. godine odvijala u obližnjem manastiru „Reževići". Zahvalnost za ovo veliko humano djelo pripada arhimandritu Dimitriju Peraziću iz Reževića, koji je novcem iz svoje ušteđevine obnovio kompleks manastira u Reževićima, izgradio mlin-vodenicu u Rijeci Reževića i uz pomoć mještana 1856. godine završio zdanje škole.

Prvi učitelj u novootvorenoj školi bio je Visarion Ljubiša iz Svetog Stefana, kasnije mitropolit crnogorsko primorski i prvi ministar prosvjete i crkvenih djela u Crnoj Gori. Prvih trideset godina postojanja, do 1886. godine, škola je bila četvororazredna, a od tada šestorazredna. Veliki doprinos u osnivanju novih sadržaja, kao što je biblioteka i u obogaćivanju kulturno-prosvjetnog života u Reževićima, osnivanjem kulturno-umjetničkih sekcija i ogranaka, društava poput društva trezvenosti „Napredak" i „Kolo trezvene mladeži", organizovanju raznih sportskih aktivnosti, u prvoj polovini 20. vijeka dali su učitelji Mitar Bosnić i Luka Perazić, rodom iz Reževića. Škola je sa manjim i većim prekidima usljed ratova i okupacije radila sve do 1962. godine.

Šest godina nakon proslave stogodišnjice njenog postojanja i rada, u periodu od prestanka izvođenja nastave do zemljotresa 1979. godine, neki djelovi, posebno prizemlje, korišćeni su povremeno kao magacinski prostor. Nakon zemljotresa objekat u cjelini - krovna konstrukcija, unutrašnji pregradni zidovi, unutrašnja i vanjska stolarija, ubrzano propadaju.

Objekat je površine 362m2, sa dvorištem 128m2.

Javnu ustanovu Spomen dom „Reževići" osnovala je SO Budva decembra 1996.g. Sjedište ustanove je u saniranom kamenom zdanju nekadašnje osnovne škole u Reževićima, uz magistralni put, na 5. kilometru od Petrovca prema Budvi, u blizini manastira Reževići. Osnovna djelatnost Spomen doma je galerijsko-muzejska, preduzimanje mjera i aktivnosti na prikupljanju, proučavanju, čuvanju i izlaganju arheološko-etnografskog materijala, istorijskog i umjetničkog karaktera, te formiranje i obogaćivanje različitih kolekcija, legata, zbirki. JU Spomen dom „Reževići" u domenu svoje djelatnosti organizuje izlaganje pokretnih dobara za kulturu, umjetnost, nauku i obrazovanje, izdaje prateće naučne i stručne publikacije-kataloge i zbornike radova, sarađuje sa drugim kulturnim, naučnim, društvenim i privrednim subjektima, organizovanjem razgovora, tribina, tečajevima, predavanja, promocija, umjetničkih, poetsko-muzičkih večeri...

Djelatnost ustanove

U proteklom periodu djelatnost ove ustanove je zaista bogata i raznovrsna.
Početak rada obilježio je niz izložbi akademskih slikara. Tako se počeo ostvarivati jedan dio programa ove ustanove koji se sastoji od tri cjeline: likovne, muzičke i dramske.

U okviru likovne oblasti u proteklom periodu organizovano je preko 30 raznih izložbi na kojima su svoje radove samostalno predstavili akademski slikari. Osim samostalnih bilo je i nekoliko grupnih izložbi, a organizovane su i likovne kolonije.

Muzički dio karakteriše veliki broj nastupa izuzetno priznatih i afirmisanih muzičara iz Crne Gore i van nje. Organizujući ove nastupe Spomen dom je ostvario veliki broj kontakata i saradnju sa institucijama iz oblasti muzičke kulture. Značajan prostor u ovoj oblasti je posvećen i afirmaciji nadarenih studenata Muzičke akademije sa Cetinja.

Organizovane su i muzičke večeri na kojima se izvodila mediteranska, starogradska i evergrin muzika.

Takođe, je organizovano i "Veče primorskih klapskih napjeva" kao i "Veče starogradske, podgoričke i mediteranske muzike".

Dramski program je obilježio veliki broj predstava uz učešće najpoznatijih imena pozorišne scene. Izvedene su predstave sa učešćem velikog broja glumaca, zatim monodrame kao i predstave koje su imale za cilj afirmaciju amaterskih pozorišta. Značajno je i organizovanje "Druženja sa glumcima" gdje i publika aktivno učestvuje i ostvaruje se neposredan kontakt publike i glumaca.

Rad zaposlenih u Spomen domu nije ograničen samo na ove tri oblasti, iako je broj manifestacija u njima bio zaista impozantan, već je broj i vrsta realizovanih projekata znatno veći.

Posebno treba istaći organizovanje naučnih skupova uz učešće velikog broja naučnih radnika, organizovanje književnih večeri, promocija knjiga, izložbe knjiga, izložbe slika, publikovanje sabranih djela, etno postavke "BAUO - SKRINJA PAŠTROVSKA" i "BIJELO NA BIJELOM" kao i mnogi drugi sadržaji iz programskih cjelina ili njima sličnih oblasti.

Paralelno sa odvijanjem ovako velikog broja manifestacija radilo se i na opremanju biblioteke Spomen doma, u pogledu broja knjiga, i sređivanja prostora biblioteke, tako da ona danas ima značajan fond vrijednih knjiga u veoma prijatnom prostoru.