JU "MUZEJI, GALERIJA I BIBLIOTEKA" BUDVA
MODERNA GALERIJA, AVGUST 2007.
Izložba slika:
Stanko Zečević


U Modernoj galeriji u Starom gradu početkom avgusta 2007.god. otvorena je izložba slika akademskog slikara Stanka Zečevića.

Izložbu slika Stanka Zečevića otvorio je profesor Ratko Božović.

Stanko zečević i Ratko Božović

Sa otvaranja izložbe

Tekst korišćen iz kataloga koji je izdat povodom otvaranja ove izložbe.
Fotografije: Montenegrina Team

Sreto Bosnjak
SVET ILI O SLIKARSKOJ UMETNOSTI
STANKA ZEČEVIĆA

Teorijsko-analitički pristup slikarskoj umetnosti Stanka Zečevića nije nimalo jednostavan.Istina, neke činjenice objektivno materijalnog statusa njegove slike prilično su jasne: materijom, formom, likovnom organizacijom one su bliske pojmovima klasične, tradicionalne likovnosti. Ali, kada se pređe sa fenomenalnog na plan ontoloških odnosa, sa čulnog doživljaja i vizuelne prepoznatljivosti na semantičku dimenziju, sve postaje daleko složenije. O Zečevićevom slikarstvu napisan je veliki broj analiza, zapisa, kritičkih prikaza i filozofsko-estetskih rasprava. Svaki od ovih radova dodirnuo je, manje ili više, deo suštinskih odrednica Zečevićeve poetike, formalnostilske posebnosti i intencionalne usmerenosti. Utvrđeno je i niz analogija sa odredenim istorijskim iii aktuelnim likovnim sistemima i obrascima; utvrden je i stepen originalnosti Zečevićevih ideja i postupaka. Aii, uprkos tome, još uvek nema celovitog prikaza Zečevićeve slikarske umetnosti, ne barem u onom smislu koji bi ponudio jasnu definiciju formalno materijalnog i smisaonog karaktera jezika njegove umetnosti. Njegova slika se opire definiciji koja joj, u suštini, nije ni potrebna, jer se svaki novi odnos prema prirodi jezika njegove slike manifestuje kao novo čitanje, doživljavanje i viđenje. A slika je, svojom osnovnom opredeljenošću, u stvari tradicionalna, prikazujući se kao deo kontinuiteta jednog medija koji traje od praistorije do danas.

Pa ipak, Zečević nudi novu sliku, novi jezik jednog fenomena koji nosi epitet - likovni. Iako je ovde još uvek reč o diskurzivnoj semantici, u toj slici složeni su i aktivno delujući izvesni humani sadržaji metafizičkog, iracionainog i atavističkog karaktera, razloženi na stvarnost videnja i stvarnost doživljaja, dihotomiju empirijskog iskustva i unutrašnje svetlosti sna. U njoj se oseća i prisustvo neke duhovne entropije koja, u znatnoj meri, otežava kritički pristup Zečevićevoj slici.

Zanimljivo je da je, možda, najcelovitiji i do sada najprihvatljiviji prikaz Zečevićeve slikarske prirode dao, dosta rano, jedan drugi značajni slikar znalac - Stojan Ćelić. On je tačno uočio Zečevićevu bliskost sa izvesnom literarnom problematikom, onom koju otkrivaju i neguju književnici poput Miodraga Bulatovića i Mirka Kovača.

Po Ćeliću, se Zečević inspiriše svetom u kome se javljaju, kreću, vrte i nestaju ostaci i otpaci društvenih grupa, pojedinci teško odredivog klasnog porekla, prikaze sa mediteranskih đubrišta, ličnosti lišene mogućnosti da budu to što su htele biti ».... Reč je često o fizičkim i duhovnim nakazama, o duševno osakaćenim, o već sagorelim u sebi, o oblicima i formama sa kojima se vreme igralo razarajud ih ...«.

To je, nesumnjivo, tematika koja se na izvestan način transformiše u sadržinsku odrednicu slike, ali kako slika, ipak, nije literatura, sadržaj - bez obzira na bliskost iskaza - nije automatski i smisaona osnova likovnog fenomena - slike.

Drugi bitni elemenat Zečevićeve poetike, po Ćeliću je - fantastika. On ima svoju predstavu o tome šta fantastika može da bude. On ne želi da se digne iznad realnog »... on prosto kao da se zaviači ispod realnosti i kreće po kanalima u kojima nema mogućnosti da se stvari suprostavijaju jedna drugoj«. Književnik Mirko Kovač definisao je Zečevićevu umetnost kao uspomenu na nepostojeći svet. Ovaj logički paradoks krajnje je istinit kada govori o samom izvoru umetničkog dela: o svetu koji nikada nije ostvaren i preveden u prostor empirijskog iskustva, ali koji stoji na početku svake čovekove mogućnosti da prede iz ništaviia u smisaonu neizvesnost mogućeg. Samo iz tog sveta slikar (stvaralac tipa Stanka Zečevića) može da izvuče obrise bića umetničkog dela koje »poklapa« svu neizvesnost velikog preobražaja mogućeg u nemoguće koje se javlja kao konačna istina slike. Zbog toga je i sadržaj Zečevićevih poruka veoma tesko (gotovo nemoguće) do kraja definisati: slika se otima svakom jednostranom i jednoslojnom tumačenju; ona neće da se preda ni čistom zadovoljstvu (velikoj emociji) ni čistom razumu (složenom filozofskom zaključku). Uprkos tome (ili možda baš zbog toga), sam proces Zečevićevog slikanja isključuje svaku slučajnost, svaku formalnu, tematsku i sadržinsku proizvoljnost. Stara je nadrealistička dilema: može li se (i kako) pomiriti stanje i sadržaj podsvesti sa realističkim tretmanom i transformacijom oblika u ikonički znak. Zečevićev slikarski postupak je malo kontradiktoran: on ne slika ono što oko vidi, ali slika tako da naše iskustvo gledanja u njegovim obiicima prepoznaje oblike stvarnosti viđene okom. Bitni deo njegovog slikarskog programa teži da prevaziđe realistički karakter forme, ali da zadrži njen vizuelni identitet sa fizičkim oblikom. To je zbog toga što on uporno traga za procepima koji utvrduju odnose pojedinih slojeva stvarnosti, i vanjske i unutrašnje, kako bi u njih usadio oblik stvarnosti svoje imaginacije. Iz toga se rađa i osnovno formalno i značejnsko obeležje Zečevićeve slike - simboličnost.

Simbol je prva, elementarna i najprisutnija činjenica Zečevićeve slike. On je iznad naracije, teme, sadržaja, formalnih obeležja i ostalih likovnih jezičkih jedinica. Zečevićeva slika se ne oslanja na pojedinačne simbole koji u nju ulaze kao strukturni elementi, ona je sama po sebi simbol. Ovde se ne radi o simbolu kao osobini jezika kojim se otvara proces nekog konvencionalnog predstavljanja, značenja ili odnosa, dakle ne o simbolu kao referencijalnom diskurzivnom znaku, već simbolu kao stanju ukupnih relacija svih likovnih jedinica slike, uključujući i njene materijalne elemente. Po Suzani Langer, umetnički simbol je nerazloživ, neprevodiv i ne može se direktno uvoditi u semantičku strukturu slike. U njemu su znak i značenje nerazdvojivi, on je zarobljenik svoje imanencije. Možda se ovde radi o svojevrsnoj fenomenološkoj koncepciji kao formalnoj deskripciji puta do suštine samog jezika slike.

Vera da je jezik sredstvo kazivanja, odnosno stvaranja, tipična je zabluda pozitivističke svesti koja upućuje na nepromenljive vrednosti jezičkih normi. Zečevićeva slika je sva u jeziku, u njegovoj supstanci, kao autonomnoj činjenici kreativne svesti i posreduje između više stvarnosnih suština - ona povezuje vanjsko i unutrašnje, realno i irealno, prošlo i buduće, materijalno i spiritualno. Jezik ove slike, dakle, jeste jezik samo te slike i za bilo koju drugu sliku (drugog autora, bez obzira na moguću koncepcijsku sličnost) on bi bio samo isprazno ponavljanje tuđih koncepcijskih normi. Jasno je da se ovaj jezik stoga opire racionalnoj analitici i da se ne može objasniti do kraja nekom naučnom metodikom. Zečević svoju sliku misli i gradi baš tim specifičnim, autonomnim, neponovljivim jezičkim normama. Gradivni elementi tog jezika su promenljivi u zavisnosti od vrste i karaktera njihovih međusobnih odnosa koje nameće svest slikara: crtež, forma, boja, svjetlost, kontrast, u daljem stepenu likovi, oblici konkretnih predmeta, prostor, ambijent, ritmovi plastičnih jedinica – kao egzistencijalne kategorije likovnog jezičkog sistema. Zato su semantička analiza i aksiološko vrednovanje ovih slika, kao i određi-vanje njihove simboličke aure, uvek u opasnosti od netačnih, ili nedovoijno tačnih zaključaka: šta je autor hteo da kaže?
Iz ovih relacija moglo bi se izvući i nekoliko činjenica koje govore o karakteru Zečevićeve originalnosti. Da ii njegova originalnost leži samo u bizarnosti iskazanih sadržaja, u posebnosti utvrđivanja odnosa između stvarnosti sveta i stvarnosti slike? On je nesumnjivo otvorio jedno novo polje vlastitih sadržajnih vrednosti kojima nudi jedan poseban likovni sklop određenih smisaonih sugestija. Ali njegova originalnost je, pre svega, u poimanju strukturnih osobina i funkcionalnih odredenja samog likovnog jezika: jezik ne prethodi značenju, niti značenje objašnjava karakter jezičkih struktura...