12.07.2009.

GRAD THEATRE CITY BUDVA

NARODNO POZORIŠTE BEOGRAD

Meša Selimović
DERVIŠ I SMRT

Ро dramatizaciji      Borislava Mihajlovića Mihiza
Režija i adaptacija   Egon Savin
Dramaturg             Branislava Ilić
Ideja prostora        Egon Savin
Kostimograf           Jelena Stokuća
Kompozitor            Zoran Hristić

Igraju:
Ahmed Nurudin                    NIKOLA RISTANOVSKI
Jusuf (Mula Jusuf)                NENAD STOJMENOVIĆ
Begunac-nepoznati              ALEKSANDAR ĐURICA
Sudinica (Kadinica)               NATAŠA NINKOVIĆ
Hasan Dželebdžija                LJUBOMIR BANDOVIĆ
Inspektor (Muselim)              BORIS PINGOVIĆ
Milicajac (Uhoda)                  ZORAN ĆOSIĆ
Sudija (Kadija)                     SLOBODAN BEŠTIĆ
Sinanudin (Hadži Sinanudin)  MARKO NIKOLIĆ
Tamničar                             NEBOJŠA KUNDAČINA
KaraZaim                             MIHAILO JANKETIĆ
Pukovnik Osman (Miralaj Osman Beg) DARKO TOMOVIĆ
Sekretar (Vezirov defterdar)  MIODRAG KRIVOKAPIĆ
Mladić                                  MARKO JANKETIĆ
Derviš                                 IGOR ILIĆ
Derviš (baletski igrač)           ŽELJKO GROZDANOVIĆ
Derviši Aleksandar Vukić, Slaven Radovanović i Miloš Obrenović
Stražari Milan Šavija i Miloš Dmitrović

MEŠA (MEHMED) SELIMOVIĆ, književnik

Rođen je 26. aprila 1910. godine u Tuzli. U rodnom gradu je završio osnovnu školu i gimnaziju. Upisao je srpskohrvatski jezik i jugoslovensku književnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1930, diplomirao 1934. Od 1935. do 1941. godine radi kao profesor Građanske škole, a potom je, 1936, postavljen za suplenta u Realnoj gimnaziji u Tuzli. Prve dvije godine rata provodi u Tuzli, gdje ga hapse zbog saradnje sa NOP-om, u maju 1943. prelazi na oslobođenu teritoriju, postaje član KPJ i član Agitprop-a za istočnu Bosnu, a potom politički komesar Tuzlanskog odreda. U udruženje književnika BiH je primljen 1949.god. Postavljen je za docenta na tek osnovanom Filozofskom fakultetu u Sarajevu međutim u reizboru 1953. nije prošao.

„Bosna-film" snima filmove po njegovim scenarijima: Kuća na obali (režiser B. Kosanović), Palma u snijegu (režiser R. Novaković).
Na festivalu u Puli dobija specijalnu diplomu za humanističku sadržinu scenarija za film "Tuđa zemlja", koji je po njegovoj pripoveci režirao slovenački režiser Gale.
Bio je umjetnički direktor „Bosna-filma" i direktor Drame sarajevskog Narodnog pozorišta. Početkom 1959, zajedno sa Vladom Jablanom režira Tolstojev "Rat i mir" (dramatizacija Piskatora, Nojmana i Prifera). Predstava je pobudila veliko interesovanje, a igrali su najistaknutiji glumci: Boris Smoje, Milorad Margetić, Vladimir Jokanović, Safet Pašalić, Ljiljana Šljapić, Olga Babić, Esad Kazazović, Reihan Demirđić. Iste godine dobija Orden rada II reda.

Svoj prvi roman, "Tišine", objavljuje 1961. Ovom knjigom konačno skreće pažnju jugoslovenske književne javnosti. U jesen iste godine je postavljen za glavnog urednika IP „Svjetlost", vodeće izdavačke kuće u BiH. Početkom sledeće godine izabran je za predsjednika Udruženja književnika BiH.
Već dvije decenije okupiran temom izgubljenog i strijeljanog brata Šefkije, započinje pisanje romana "Derviš i smrt".
U „Odjeku" najavljuje da će uskoro predati izdavaču novi roman — "Četiri zlatne ptice" (prvobitni naslov romana, koji je po nagovoru Riste Trifkovića promijenjen u Derviš i smrt). U septembra 1966, u izdanju „Svjetlosti", u biblioteci „Savremenenici" Derviš i smrt" izlazi iz štampe.

EGON SAVIN, reditelj

Profesor je režije na FDU u Beogradu i Fakultetu dramskih umjetnosti na Cetinju. Režirao je do sada рrеко 80 predstava. Njegove postavke su gostovale u Nansiju, Parizu, Varšavi, Tel Avivu, Beču, Njujorku... Dobitnik je velikog broja nagrada.
Ogledao se sa uspjehom u svim kod nas prisutnim produkcionim modelima, od neinstitucionalnih teatara i off-scena, do gotovo svih značajnih pozorišta nekadašnje Jugoslavije.
Sa velikim uspjehom postavlja djela domaćih i svjetskih klasika u kojima pronalazi konkretne tragove koji otkrivaju suštinsku moć pozorišta u našem vremenn i vezuje ta djela i njihove autore za konkretan prostor i konkretno vrijeme.

RIJEČ DRAMATURGA

Meša Selimović je dve decenije nosio u sebi bol zbog gubitka brata, pre nego što ga je pretočio u priču o Ahmedu Nurudinu, dervišu koji iz sveta dogmatskih načela ulazi u jedan promenljiv, nepoznat svet kako bi pokušao da sazna istinu o uhapšenom bratu. Otkrivajući represivne metode kojom vlast funkcioniše, Nuradin postepeno gubi samopoštovanje, a bol zbog gubitka brata zamenjuju mržnja i želja za osvetom. Više puta je Meša Selimović, odgovarajući na pitanja, pomenuo da upravo mržnja, zavist, ljubav, strasti uopšte, bitno određuju postupke čoveka na svesnom ili nesvesnom nivou i da je negiranje svih čovekovih strujanja - negiranje samog života. Miroslav Egerić, u svojoj knjizi o Selimovićevom romanu, primećuje da sve što ne služi vrednosti i bogatstvu pojedinačnog života, ne služi životu. Posmatrajući složenost Nuradinovog lika, možemo da pretpostavimo kolika se unutrašnja drama odvijala u piscu, u pokušaju da razume sam čin ubistva nevinog brata, ali i da objasni sopstveno dugogodišnje ćutanje.

Predstava u režiji i adaptaciji Egona Savina ukazuje na razloge ćutanja, koje je samo deo mukle tišine ljudi tokom perioda u kojem se nije smelo nekažnjeno govoriti. Radnja romana je iz 18. veka premeštena u pedesete godine prošlog veka, u posleratno Sarajevo i novu državu. U političkom sistemu u kojem se peva o izgradnji i slobodi a zbog jedne reči gubi život, moralna odgovornost bilo kog pojedinca, pa i derviša, ne može da se posmatra izvan konteksta vlasti i države. Nažalost, bez obzira na napore i zakone da se prava i život pojedinca u savremenom svetu zaštite, svedoci smo da bi se Ahmed Nurudin bez većih problema mogao prošetati i kroz naše vreme, i sigurno bi naleteo na neka zatvorena vrata, na ljude koji ne daju odgovor, na muk i podsmeh, a mogao bi da izgubi i život zbog izgovorenih reči.

Tomas J. Betler u tekstu Književni stil i poetska funkcija u romanu Derviš i smrt kaže: „Derviš, na najdubljem nivou, može predstavljati novi mit o sadašnjem životu. Prema ovom mitu, stalne borbe, ideološki razdori, nacionalizam i pomama za vlašću, uništili su strukturu čovečanstva do te mere da ljudi više nemaju volje za životom, ni poverenje u druge ljude. Čovek kojim manipulišu radi političkih ciljeva, oseća u današnje vreme atrofiju prirodnih instinkata i izumiranje osnovnih ljudskih emocija". Ne znamo samo da li bi Ahmed Nurudin u trenutku skepse poslednju rečenicu, „Јеr smrt je besmisao kao i život", izgovorio ili oćutao.

Tekst preuzet iz biltena koji je štampan povodom održavanja predstave.