Milena Radović - Savić
STEFAN MITROV LJUBIŠA I ISIDORA SEKULIĆ
Milena Radović-Savić
Bilješka o autoru
Milena Radović - Savić rođena je 27. januara 1964. godine u Bihaću. Svoje srednjoškolsko obrazovanje stekla je u Petoj sarajevskoj gimnaziji. Na Filozofskom fakultetu u Sarajevu -Odsjek za istoriju književnosti jugoslovenskih naroda i narodnosti i srpskohrvatskog jezika, stekla je zvanje profesora 1986.godine. Radila je kao profesor u sarajevskim osnovnim školama i kao saradnik-novinar dnevno-političkih i književnih novina: "Večernje novine", "Orijent-ekspres" i "Odjek". Po izlasku iz ratnog Sarajeva 1994. godine, zaposlila se kao profesor Srpskog jezika i književnosti u O.Š. "Stefan Mitrov Ljubiša" u Budvi, gdje i danas radi. Radila je kao novinar-saradnik Grada Teatra, izvještavajući o kulturnim zbivanjima vezanim za "Trg pjesnika", za Radio –Budvu i za podgoričku "Pobjedu". Povremeno je sarađivala za podgoričke "Vijesti" i za Crnogorski nezavisni nedjeljnik "Monitor". Bavi se književno-istraživačkim radom na postdiolomskom studiju Filološkog fakulteta u Beogradu – Odsjek za teoriju i nauku o književnosti. Služi se ruskim, njemačkim i italijanskim jezikom.
STEFAN MITROV LJUBIŠA I ISIDORA SEKULIĆ
(Ogled o pisanju ‘krvavim mastilom’)
O piscima koji su ponikli na tlu Crne Gore u istoriji književno-kritičke misli napisano je toga dosta. Među mnogima izdvaja se pisanje Isidore Sekulić, književnice koja je za srpsku književnost 20-g vijeka bila što i antička književnica Sapfo za svoju Grčku. Isidora Sekulić napisala je “Njegošu knjigu duboke odanosti”. Zbog svoje odanosti bila je žestoko kažnjena od strane političke književno-kritičke nomenclature svoga vremena, na čijem čelu je bilo neumoljivo pero Milovana Đilasa. Svoje misli o Njegošu nikada se nije odrekla. Rukopis drugog dijela knjige posvećene Njegošu, odnosno “Gorskom vijencu”, spalila je i kroz nekolike godine potom i umrla. Crnoj Gori ostavila je u amanet ”Knjigu duboke odanosti”.
Možemo samo naslućivati zašto svoj rukopis o Stefanu Mitrovu Ljubiši za života nije objavila. Nađen je u njenoj književnoj ostavštini, bez naznačene godine kad ga je pisala. Svjetlo štampe dočekao je ovaj rukopis 1966.godine, osam godina nakon njene smrti.
Isidora Sekulić o Ljubiši piše sa istim poštovanjem i divljenjem, kao što je pisala i o Njegošu.
Na samom početku svog teksta vodi nas tamo “đe je sjeme klicu zametnulo” –u Ljubišine Paštroviće. Paštrovići su za Isidoru Sekulić “…ono klasično naše pleme i zemljica, što leži tamo dole uvučeno pod Crnu Goru i izvučena na Jadransko more” .
Isidora Sekulić prati Ljubišin životni put koji je bio na dvjema matricama – književnoj i političkoj. Književni život počinje onoga trenutka kada u Ljubiši nastaje, kako ona kaže ”unutrašnja borba, jer mu je u sudbini pisalo da baš glavom i perom postane znamenit za pokoljenja”. Sa ćudima politike nosio se Ljubiša, kako je i sam pisao, i onda kada u njoj “zlo zlu oduška nije davalo”, ali je, kaže Isidora Sekulić, ”Ljubiša uspevao da otvori dušak”. Ona poštuje Ljubišino političko majstorstvo, ali ipak, ona se raduje Ljubiši književniku. Razumljivo je stoga da u njenom ocjenjivanju Ljubišinog političkog i literarnog djela nailazimo i na rečenicu poput ove ”Pobeđivao je kroz Ljubišu političara i Ljubiša književnik, i književnik je često pri tom bio jača polovina.” Nad nevelikim Ljubišinim književnim djelom, Isidora Sekulić žali riječima: ”…u književnosti je ostavio ono i onoliko da će potomstvu vazda biti žao što je to samo toliko, što politika u životu i radu Ljubišinu pojede mnogo od književnosti”
O Ljubišinom književnom radu Isidora Sekulić daje odgovor kroz dva pitanja: šta je pisao i kako. Njen odgovor je precizan i glasi: ”Po jezičkom kvalitetu i motivima priča, delo Ljubišino je čista klasika, ovejano duhovno blago.” Da u Crnoj Gori herojstvo nije bilo samo u muškoj stopi, znao je to Stefan Mitrov Ljubiša, a Isidora Sekulić prepoznala u velikim ženskim likovima Ljubišine proze. Isidora Sekulić ističe: ”Skočiđevojka i Crnogorka Gorde nisu tipovi ljubavnice za roman, nego za dramu. One su propale u vatri istorije, one su junaci. Velika istorija ne zna za njihove slučajeve, ali narodni ljetopis zna – jer za narodni ljetopis nema neznanih junaka.” U svojoj analizi Ljubišinog djela Isidora Sekulić ističe nepravdu koju je književna kritika njenog doba nanijela njegovom stvaralaštvu. Smatrano je da Ljubišino djelo gubi na vrijednosti zbog jezika koji je arhaičan. Isidora Sekulić se takvom sudu žestoko usprotivila smatrajući da upravo takav jezik “prostonarodni i gorštački” “nosi u sebi ne samo načelo života, nego i načelo naše misli” U slavu narodnog jezika Isidora Sekulić kaže: ”Sva filozofija i poezija nam je tamo u onom kršu i sva terminologija u onom jeziku kojim su se služili Vladika Rade, Ljubiša i Marko Miljanov”.
